• 

Na meer dan een jaar van voorbereiding vond op 30 en 31 oktober 2019 de aftrapbijeenkomst plaats van het Life MICA project. Een internationale samenwerking met onder ander waterschappen, universiteiten, natuurinstituten en gewesten uit Nederland, België en Duitsland.

Waterschap Rivierenland was de gastheer van de bijeenkomst, die werd gefaciliteerd door Euroquality.

Doel

Het doel van dit project: innoveren en samenwerken om de populatie muskus- en beverratten in de onderzoeksgebieden onder controle te houden.

Kennis maken

De eerste dag stond in het teken van kennis maken. Waterschap Rivierenland trapte af met de algemene presentatie over het Life MICA project, het doel en de strategie om de gestelde doelen te bereiken. Daarna stelden de samenwerkende partners zich voor en lichtten hun bijdrage in het project toe.

Inhoud

Dag 2 werd de inhoud van het project besproken. Euroquality ging in op de regelgeving vanuit het Life-programma. Welke regels zijn er rond financiering, communicatie en projectmanagement? Aansluitend werden de acties uit het Life MICA-project besproken en vervolgstappen geformuleerd.

Op 28 maart 2019 is een bijeenkomst gehouden voor de medewerkers die in 2020 op een of andere manier ingezet worden in het eDNA-project. Aanwezig waren collega’s van Wetterskip Fryslan, Muskusrattenbestrijding West en Midden Nederland, waterschap Hollands Noorderkwartier, de Universiteit van Amsterdam en de Unie van Waterschappen.

Verantwoordelijkheden en afspraken

In de eerste presentatie is het project op hoofdlijnen geschetst. Er is gesproken over de verantwoordelijkheden van de verschillende partijen in het project en de verschillen rollen die medewerkers in het project hebben. Een belangrijke afspraak is dat in een gebied waar monitoring met behulp van eDNA plaatsvindt geen vangmiddelen staan. Aalle vaste vangmiddelen en klemmen zijn dus verwijderd. Bij een positief DNA-signaal worden er pas weer vangmiddelen ingezet, totdat de muskusratten rond de positieve locatie zijn weggevangen.

Proefgebieden 2020

In 2020 wordt gestart in 2 proefgebieden: de Wieringermeer in Noord-Holland en Noordwest-Friesland. Voor beide gebieden zullen routekaarten gemaakt worden waarop de te lopen of varen trajecten worden gemarkeerd die bemonsterd gaan worden.

Bemonsteren

Het bemonsteren gebeurt met een speciaal hiervoor gebouwd apparaat dat automatisch met een ingestelde tussenafstand een kleine hoeveelheid water opzuigt. Het apparaat kan in een boot, een kano, op de quad of lopend gebruikt worden. In de volgende nieuwsbrief wordt het apparaat uitgebreider toegelicht.

Routekaarten maken

In de tweede presentatie is ingegaan op het maken van routekaarten. Het maken van routekaarten is nieuw, maar wel noodzakelijk om de nieuwe manier van monitoren goed vast te leggen. Een routekaart bestaat uit een willekeurig aantal trajecten. De maximale lengte van een traject is 5 km. Maatgevend hiervoor is de inhoud van de monsterfles. Het maken van routekaarten gebeurt in een aantal stappen:

• Concepttraject bepalen;
• Traject testen door bestrijder;
• Commentaar bestrijder verwerken;
• Traject vaststellen.

De trajecten worden in een GIS-systeem vastgelegd zodat ze altijd op te roepen zijn en de historie van monstername toegevoegd kan worden. De gegevens uit het GIS en van de monstername zullen in de toekomst opgenomen worden in de app die de bestrijders gebruiken.

Op 28 maart 2019 is een bijeenkomst gehouden voor de bestrijders die in het Life MICA project meewerken aan het verzamelen van staartpunten. Aanwezig waren collega’s van Wetterskip Fryslan, de waterschappen Noorderzijlvest, WDO Delta en Zuiderzeeland, Muskusrattenbeheer West en Midden Nederland en Muskusrattenbeheer Rivierenland. De presentaties werden verzorgd door Hugh Jansman en Edgar van der Grift van de Wageningen Universiteit.

Mogelijkheden DNA

In de bijeenkomsten zijn de mogelijkheden die we met DNA hebben getoond. Eerst is een korte terugblik gegeven op de pilotstudie met muskusratten die in 2017 is uitgevoerd. Daarna zijn de resultaten van recent DNA onderzoek aan otters en wolven getoond.

DNA Mapping

DNA mapping brengt de migratieroutes van muskusratten in beeld. Dit wordt gedaan met behulp van DNA-materiaal van gevangen muskusratten. Van iedere muskusrat die in het proefgebied is gevangen wordt een genetisch profiel gemaakt. Dit profiel wordt vergeleken met het profiel van de andere muskusratten. Zo proberen we (sub)populaties in beeld te krijgen.

Proefgebied 2020

In 2020 worden de huidige populaties van Friesland en de grensgebieden in de naburige provincies Flevoland, Overijssel, Drenthe, Groningen en de kop van Noord-Holland geanalyseerd. Op basis hiervan wordt een genetische kaart gemaakt met de ruimtelijke verdeling van de populaties.

Verzamelen en registreren

Per uurhok worden er indien aanwezig 3 muskusratten aangeleverd: adult ram, adult moer en juveniel. Zie verder het uitgereikte protocol. In een filmpje is de werkwijze toegelicht. Naast de gegevens die al standaard bij een vangst vastgelegd worden, is er nog 1 veld toegevoegd: volgnummer van het potje waarin de staartpunt bewaard wordt. Het potje bevat 98% alcohol en moet opgeslagen worden in de vriezer.

Proefgebied 2022

In 2022 wordt het onderzoek voor Friesland herhaald. De dan verkregen genetische profielen worden vergeleken met de genetische kaart. Dat maakt het mogelijk om de herkomst van de dieren te achterhalen en migratieroutes te identificeren.